W dniu 7 listopada 2019 r. w życie weszła nowelizacja kodeksu postępowania cywilnego (zwanego dalej k.p.c.), która wprowadziła zmiany w zakresie możliwości przywrócenia pracownika do pracy po bezprawnym zwolnieniu. Zgodnie z art. 4772 § 2 k.p.c. „uznając wypowiedzenie umowy o pracę za bezskuteczne albo przywracając pracownika do pracy, sąd na wniosek pracownika może w wyroku nałożyć na pracodawcę obowiązek dalszego zatrudnienia pracownika do czasu prawomocnego zakończenia postępowania”.
Powyższa zmiana oznacza w praktyce, iż niesłusznie zwolniony pracownik szybciej, bo już po uzyskaniu nieprawomocnego orzeczenia, może zwrócić się do pracodawcy o przywrócenie go do pracy. Dotychczas obowiązujące przepisy pozwalały na to dopiero po uprawomocnieniu się orzeczenia i to najczęściej po postępowaniu przed dwoma instancjami. Takie ukształtowanie przepisów ma na celu przede wszystkim ochronę pracownika oraz zapewnienie mu zabezpieczenia finansowego.
Obowiązujące na ten moment przepisy powodują, że z uwagi na upływ czasu, z którym wiąże się trwanie procesu sądowego, roszczenie o uznanie wypowiedzenia za bezskuteczne z reguły przekształca się w toku prowadzonej sprawy w roszczenie o przywrócenie do pracy.
Należy także zauważyć, że na podstawie uprzednio obowiązujących przepisów sąd mógł zobowiązać pracodawcę do dalszego zatrudniania pracownika przed uprawomocnieniem się orzeczenia tylko w sytuacji, gdy uznał wypowiedzenie za bezskuteczne, a więc gdy zdążył rozpoznać sprawę przed upływem okresu wypowiedzenia. Z uwagi na długi czas trwania postępowań sądowych w praktyce zdarzało się to stosunkowo rzadko.
Sąd może orzec o obowiązku dalszego zatrudniania na podstawie wniosku pracownika, przy czym może się do niego nie przychylić. Ustawodawca nie wprowadził żadnych przesłanek, od których uzależniłby uwzględnienie wniosku pracownika, co oznacza, iż w tym zakresie sędziowie mają swobodę.
Jeśli sąd uzna zasadność wniosku pracownika, to tym samym zobowiąże pracodawcę do jego dalszego zatrudniania na takich samych jak dotychczas warunkach pracy i płacy. Warto podkreślić, iż pracodawca nie może odmówić dalszego zatrudniania takiego pracownika, o ile ten zgłosi swoją gotowość powrotu do pracy. Przepis art. 4772 § 2 k.p.c. nie przewiduje w tym zakresie żadnych wyjątków.
Wątpliwości budzi ewentualna możliwość dochodzenia przez pracodawcę odszkodowania od Skarbu Państwa w sytuacji, gdy Sąd II instancji nie podtrzyma orzeczenia Sądu I instancji, a tym samym uzna, że zwolnienie było zgodne z prawem. W takim przypadku konieczne byłoby wykazanie oczywistego błędu sędziego oraz poniesionej szkody, co w praktyce jest niezwykle trudne do udowodnienia.
Omawiane zmiany budzą wiele wątpliwości praktycznych, w szczególności w kontekście wystawiania świadectw pracy, możliwości rozwiązania stosunku o pracę bez wypowiedzenia pracownikowi przywróconemu do pracy na mocy nieprawomocnego orzeczenia sądu czy zasad dopuszczenia do pracy, tj. analogicznego stosowania art. 48 Kodeksu pracy (zgodnie z którym pracodawca ma prawo odmówić ponownego zatrudnienia pracownikowi, który nie zgłosił gotowości podjęcia pracy w ciągu 7 dni od przywrócenia). Jak, że przepisy nie udzielają bezpośrednich odpowiedzi na powyższe zagadnienia, należy uznać, że dostarczy ich dopiero praktyka i orzecznictwo.
Ponadto warto wskazać, że omawiana regulacja znajduje zastosowanie także do spraw, które toczyły się już przed 7 listopada 2019 r., a nie tylko do tych wszczętych po tej dacie.
Niniejsza informacja nie stanowi porady prawnej ani podatkowej. Kancelaria nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie informacji w nim zawartych bez wcześniejszego zasięgnięcia opinii Kancelarii.