Od 1 stycznia 2016 r. obowiązują nowe przepisy dotyczące sposobu naliczania i wysokości odsetek. Ustawodawca nie tylko zmienił wysokość naliczanych odsetek, ale także rozszerzył katalog ich rodzajów. Celem nowelizacji było z jednej strony zapewnienie jej zgodności z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/7/UE z dnia 16 lutego 2011 r. w sprawie zwalczania opóźnień w płatnościach w transakcjach handlowych, z drugiej – potrzeba ujednolicenia i uproszczenia systemu naliczania odsetek w całym obrocie cywilnoprawnym.
Po nowelizacji przepisy polskiego prawa przewidują następujące kategorie odsetek ustawowych:
- odsetki ustawowe („kapitałowe”) w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych (aktualnie 5 %), stosuje się je, gdy wysokość odsetek nie jest w inny sposób określona w ustawie lub umowie;
- odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych (aktualnie 7 %), stosuje się je jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, a stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona w umowie;
- odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i ośmiu punktów procentowych (aktualnie 9,5 %), stosuje się je do transakcji handlowych, gdy wierzyciel spełnił swoje świadczenie i nie otrzymał zapłaty w terminie określonym w umowie, a strony nie ustaliły w umowie wyższych odsetek za opóźnienie.
Zgodnie z ustawą o terminach zapłaty w transakcjach handlowych przez transakcję handlową rozumie się umowę, której przedmiotem jest odpłatna dostawa towaru lub odpłatne świadczenie usługi, jeżeli strony zawierają ją w związku z wykonywaną działalnością (gospodarczą).
Należy zaznaczyć, że w stosunkach między przedsiębiorcami ustawodawca przewidział mechanizmy mające na celu skrócenie ustalanych przez kontrahentów terminów płatności. Jeżeli przedsiębiorcy przewidzieli w umowie termin zapłaty dłuższy niż 30 dni, wierzyciel może żądać odsetek ustawowych już po upływie 30 dni, liczonych od dnia spełnienia swojego świadczenia i doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi, do dnia zapłaty, ale nie dłużej niż do dnia wymagalności świadczenia pieniężnego. Ponadto termin zapłaty określony w umowie nie może przekraczać 60 dni, liczonych od dnia doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi. Jeżeli ustalony w umowie termin zapłaty jest dłuższy niż 60 dni, wierzycielowi, który spełnił swoje świadczenie, po upływie 60 dni przysługują odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych, chyba że strony w umowie wyraźnie ustalą inaczej i pod warunkiem że ustalenie to nie jest rażąco nieuczciwe wobec wierzyciela.
Co ważne, postanowienia wyłączające lub ograniczającej uprawnienie wierzyciela do naliczania odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych są nieważne.
Nowelizacja wprowadziła także zmianę w zakresie wysokości odsetek maksymalnych, na jakie strony mogą się umówić. Maksymalna wysokość odsetek „kapitałowych” wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych (odsetki maksymalne), natomiast maksymalna wysokość odsetek za opóźnienie nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie (odsetki maksymalne za opóźnienie).
Do odsetek należnych za okres kończący się przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe, a co za tym idzie dla należności, które stały się wymagalne przed 1 stycznia 2016 r. do 31 grudnia 2015 r. nalicza się odsetki według starych przepisów (jednolite odsetki ustawowe w wysokości 8 %), natomiast od dnia 1 stycznia 2016 r. nalicza się odpowiednie odsetki ustawowe „kapitałowe” lub za opóźnienie (według stopy procentowej odpowiednio 5 % lub 7 %). Ponadto, do transakcji handlowych zawartych przed dniem wejścia w życie ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe, a zatem odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych w wysokości 9,5 % nalicza się dopiero do transakcji handlowych zawartych od dnia 1 stycznia 2016 r.
Niniejsza informacja nie stanowi porady prawnej ani podatkowej. Kancelaria nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie informacji w nim zawartych bez wcześniejszego zasięgnięcia opinii Kancelarii.