W dniu 25 listopada 2018 roku weszła w życie nowelizacja ustawy o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej. Nowoprzyjęte rozwiązania umożliwiają zachowanie ciągłości działalności operacyjnej firmy w przypadku śmierci przedsiębiorcy. Ustawa reguluje zasady tymczasowego zarządzania przedsiębiorstwem po śmierci przedsiębiorcy, który we własnym imieniu wykonywał działalność gospodarczą na podstawie wpisu do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej („CEIDG”) oraz kontynuowania działalności gospodarczej wykonywanej z wykorzystaniem tego przedsiębiorstwa.
Nowe przepisy pozwalają przedsiębiorcy wpisanemu do CEIDG powołać tzw. zarządcę sukcesyjnego. Będzie on prowadził bieżące sprawy przedsiębiorstwa po śmierci właściciela, do czasu zakończenia formalności spadkowych. Ustawa dopuszcza również możliwość, aby prokura udzielona przez przedsiębiorcę przekształciła się w uprawnienia zarządcy sukcesyjnego. Powołanie zarządcy sukcesyjnego nie jest czynnością jednostronną i wymaga jego zgody, gdyż ma on nie tylko prawa, ale też obowiązki. Zarządcę sukcesyjnego powołać będą mogły także osoby, które odziedziczą przedsiębiorstwo lub małżonek, który jest jego współwłaścicielem – jeśli sam przedsiębiorca nie powołał zarządcy za życia. Zarząd sukcesyjny może trwać maksymalnie 2 lata od śmierci przedsiębiorcy. W wyjątkowych przypadkach sąd może przedłużyć ten czas do 5 lat. Co do zasady, zarząd sukcesyjny wygaśnie z momentem podziału spadku.
Nowe regulacje pozwolą w przypadku śmierci przedsiębiorcy utrzymać w mocy wszystkie kluczowe dla funkcjonowania firmy elementy, zapewniając jednocześnie ciągłość jej działania. Kontrakty cywilnoprawne oraz umowy o pracę nie zostaną rozwiązane wraz ze śmiercią przedsiębiorcy, ale będą trwać nadal, dzięki czemu sytuacja pracowników będzie stabilniejsza. Co istotne, umowy o pracę zostaną automatycznie przedłużone na dotychczasowych zasadach, jeżeli:
- przedsiębiorca powoła zarządcę za życia,
- zarządca zostanie powołany w ciągu 30 dni od śmierci przedsiębiorcy,
- prawdopodobny właściciel przedsiębiorstwa zawrze z pracownikiem porozumienie o kontynuacji umowy (w przypadku braku porozumienia każdy pracownik może zgłosić gotowość powrotu do pracy w ciągu miesiąca od ustanowienia zarządu, a jeśli będzie prowadzona rekrutacja na dane stanowisko, pracownik ma pierwszeństwo w zatrudnieniu).
Podobnie wygląda kwestia zezwoleń, licencji, koncesji czy pozwoleń, które będą mogły być wykonywane przez zarządcę sukcesyjnego, a docelowo – przeniesione na następcę prawnego przedsiębiorcy. Ponadto zarządca sukcesyjny będzie mógł się posługiwać numerem NIP zmarłego przedsiębiorcy oraz korzystać z konta firmowego. Dalsze korzystanie z numeru NIP zmarłego przedsiębiorcy otwiera możliwość zachowania ciągłości rozliczeń podatkowych firmy przez okres sprawowania zarządu sukcesyjnego.
Powołanie zarządcy sukcesyjnego odbywa się w następujący sposób:
- należy złożyć pisemne oświadczenie woli przedsiębiorcy o powołaniu zarządcy sukcesyjnego oraz uzyskać zgodę osoby powołanej na zarządcę sukcesyjnego na pełnienie tej funkcji,
- następnie trzeba dokonać w CEIDG wpisu zarządcy sukcesyjnego.
Zarząd sukcesyjny zostaje ustanowiony z chwilą śmierci przedsiębiorcy w przypadku, gdy przedsiębiorca złożył wniosek o wpis do CEIDG zarządcy sukcesyjnego albo z chwilą dokonania wpisu do CEIDG, jeśli zarządca sukcesyjny został powołany po śmierci przedsiębiorcy. Jeśli przedsiębiorca nie powołał zarządcy sukcesyjnego, nie zamyka drogi do jego powołania. Po śmierci przedsiębiorcy zarządcę może powołać jego małżonek (tylko jeżeli ma udział w przedsiębiorstwie), spadkobierca, który przyjął spadek albo zapisobiorca windykacyjny, który przyjął zapis. W ww. przypadkach powołanie zarządcy wymaga formy aktu notarialnego oraz zgody 85% uprawnionych posiadających udziały w przedsiębiorstwie (liczone wg wielkości udziałów).
Zarządcy sukcesyjnemu przysługuje odpowiednie wynagrodzenie na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego o zleceniu.
Do głównych praw zarządcy sukcesyjnego należy przede wszystkim samodzielne zarządzanie przedsiębiorstwem w sprawach bieżących. Dodatkowo zarządca może posługiwać się numerem NIP oraz firmą zmarłego przedsiębiorcy. Należy zaznaczyć, że do firmy musi być dopisane określenie „w spadku”. Zarządca może wykonywać wszystkie prawa, obowiązki, decyzje i umowy związane z przedsiębiorstwem. Rozliczanie podatków odbywa się wg zasad i przepisów, które obejmowały zmarłego przedsiębiorcę, tj. zarządcy przysługują wszelkie ulgi i zwolnienia podatkowe. W wypełnianiu wszystkich tych czynnościach zarządca może korzystać z firmowego konta bankowego. Instytucja zarządu sukcesyjnego obejmuje również branie udziału przez zarządcę we wszelkich procesach cywilnych czy administracyjnych.
Reasumując, powołanie zarządcy sukcesyjnego jest dla funkcjonowania przedsiębiorstwa bardzo korzystne, ponieważ:
- przedsiębiorstwo zachowa pełną płynną działania,
- zarządca będzie mógł natychmiast po śmierci przedsiębiorcy zająć się prowadzeniem firmy,
- wszystkie stosunki pracy pozostaną w mocy,
- zachowana zostanie ciągłość wykonywania kontaktów,
- przedsiębiorca nie zostanie wykreślony z ewidencji podatników ani rejestru podatników VAT.
Niniejsza informacja nie stanowi porady prawnej ani podatkowej. Kancelaria nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie informacji w nim zawartych bez wcześniejszego zasięgnięcia opinii Kancelarii.