W polskim porządku prawnym pracownikowi przysługują uprawnienia nie tylko z tytułu opieki nad dzieckiem, ale także w związku ze sprawowaniem opieki nad innym niż dziecko chorym członkiem rodziny. Kwestie te zostały uregulowane w ustawie z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.
Zgodnie z przepisami pracownikowi z tytułu sprawowania opieki nad chorym członkiem rodziny przysługuje prawo do zwolnienia z pracy oraz pobierania w tym okresie zasiłku opiekuńczego. Świadczenie to jest jednak należne tylko przez 14 dni w roku kalendarzowym na każdego pracownika, niezależnie od liczby chorych członków rodziny, którymi musi się opiekować, chyba że opieka dotyczy dziecka do 14 roku życia – wtedy zasiłek przysługuje przez 60 dni w roku. W razie, gdy pracownik sprawuje opiekę łącznie nad dziećmi i innymi członkami rodziny, wówczas zasiłek przysługuje także za okres nie dłuższy niż 60 dni w roku kalendarzowym.
Za członków rodziny uważa się małżonka, rodziców, rodzica dziecka, ojczyma, macochę, teściów, dziadków, wnuki, rodzeństwo oraz dzieci w wieku powyżej 14 lat – jeżeli pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym z ubezpieczonym w okresie sprawowania opieki.
Warunek pozostawania we wspólnym gospodarstwie domowym uważa się za spełniony także wówczas, gdy pracownik pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym z chorym tylko przez okres choroby. Zasiłek opiekuńczy nie przysługuje jednak, jeżeli poza ubezpieczonym są inni członkowie rodziny pozostający we wspólnym gospodarstwie domowym z chorym, którzy mogą zapewnić mu opiekę.
Miesięczny zasiłek opiekuńczy wynosi 80% podstawy wymiaru zasiłku, czyli średniego wynagrodzenia wypłaconego za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstało uprawnienie do zasiłku. Zasiłek opiekuńczy wypłaca się za każdy dzień sprawowania opieki, nie wyłączając dni wolnych od pracy, w wysokości 1/30 części miesięcznej kwoty zasiłku opiekuńczego.
Zasiłek opiekuńczy nie przysługuje, gdy na podstawie przepisów o wynagradzaniu pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia, a także za okresy niezdolności do pracy przypadającej w czasie urlopu bezpłatnego i urlopu wychowawczego. Ponadto, ubezpieczony traci prawo do zasiłku opiekuńczego, jeżeli w okresie orzeczonej niezdolności do pracy wykonuje pracę zarobkową lub wykorzystuje zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia. Okoliczności te mogą być stwierdzone w wyniku kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnienia od pracy przeprowadzonej przez zakład pracy lub Zakład Ubezpieczeń Społecznych.
Podstawę do przyznania zasiłku opiekuńczego stanowią dokumenty wskazane w rozporządzeniu Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 8 grudnia 2015 r. Zgodnie z tymi przepisami dokumentami wymaganymi do wypłaty świadczenia w razie sprawowania przez pracownika opieki nad chorym członkiem rodziny na terenie Polski są:
- oświadczenie dla celów wypłaty zasiłku opiekuńczego na druku ZUS Z-15,
- zaświadczenie lekarskie ZUS ZLA,
- oświadczenie o pozostawaniu we wspólnym gospodarstwie domowym z chorym członkiem rodziny,
- zaświadczenie płatnika składek wystawione na druku ZUS Z-3.
Niniejsza informacja nie stanowi porady prawnej ani podatkowej. Kancelaria nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie informacji w nim zawartych bez wcześniejszego zasięgnięcia opinii Kancelarii.