W lipcu ubiegłego roku Trybunał Konstytucyjny uznał za niezgodny z Konstytucją przepis Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenie, na którego podstawie odmawiano zwrócenia pieniędzy za mandat nałożony wezwaniem alternatywnym. Trybunał Konstytucyjny 14 lipca 2015 r. wydał kolejne przełomowe orzeczenie, które ma znaczenie dla kierowców. Zgodnie z nowym orzeczeniem uznano, że Inspekcja Transportu Drogowego gromadzi i udostępnia dane kierowców zarejestrowanych przez fotoradary na podstawie przepisów niezgodnych z ustawą zasadniczą.
Wniosek w sprawie zbadania zgodności ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym z Konstytucją złożył Rzecznik Praw Obywatelskich. Zgodnie z wnioskiem Rzecznika Trybunał Konstytucyjny sprawdzał, czy art. 129g ust. 4 Prawa o ruchu drogowym, upoważniający Inspekcję Transportu Drogowego do gromadzenia, przetwarzania, udostępniania i usuwania utrwalonych obrazów i danych o kierowcach, na podstawie których przeprowadzane jest następnie postępowanie w sprawach o wykroczenia, jest zgodny z prawem do ochrony danych osobowych (art. 51 ust. 5 ).
Inspekcja Transportu Drogowego gromadzi i przekazuje bowiem policji informacje z fotoradarów i kamer o kierowcach popełniających wykroczenia, takie jak: rejestracja pojazdu, dane jego właściciela, data i miejsce wykroczenia, zdjęcie z samego zdarzenia, w tym zdjęcie zrobione kierowcy i samochodowi. Na podstawie tych danych policja wystawia kierowcom mandaty, nalicza punkty karne i odbiera czasowo prawo jazdy.
Co jednak istotne, art. 129 g ust. 4 Prawa o ruchu drogowym zawiera jedynie upoważnienie dla ministra ds. transportu drogowego do określenia uprawnień Inspekcji w drodze rozporządzenia, a więc aktu normatywnego o randze podustawowej. Również w tym zakresie Rzecznik Praw Obywatelskich zaskarżył regulację Prawa o ruchu drogowym argumentując, że delegacja do wydania rozporządzenia jest zbyt ogólna i nie precyzuje kwestii, które ma regulować rozporządzenie – w ten sposób naruszony został art. 92 Konstytucji.
Trybunał Konstytucyjny przyznał rację Rzecznikowi Praw Obywatelskich uznając, że zakwestionowany przepis utraci moc z upływem 9 miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw.
Trybunał uznał, że prawo do ochrony danych osobowych oparte jest na tych samych podstawach, co regulacja prawa do prywatności i obowiązuje wyłączność ustawy w zakresie określania zasad i trybu gromadzenia oraz udostępniania informacji o jednostce. Trybunał zwrócił także uwagę na szczególny związek przetwarzania danych osobowych z godnością człowieka, który nie ogranicza się do stwierdzenia, iż jest ona podstawą wolności i praw zagwarantowanych w ustawie zasadniczej, ale wiąże się z zobowiązaniem państwa do ochrony danych jednostek.
Trybunał podkreślił również, że „rola rozporządzenia polega na konkretyzacji ustawy, a nie na jej dowolnym uzupełnianiu czy modyfikowaniu”, oraz że w państwie prawa „nie może pojawić się żadna regulacja podustawowa, która nie służy wykonaniu ustaw”.
Powołując się na wcześniejsze orzecznictwo, Trybunał podkreślił, że szczególne obostrzenia w zakresie wyłączności ustawy dotyczą problematyki wolności, praw i obowiązków człowieka i obywatela oraz władczych form działania administracji publicznej względem jednostki. W przypadku tego typu materii wszystkie zasadnicze elementy regulacji prawnej, powinny być określone bezpośrednio w tekście ustawy. Dotyczy to zwłaszcza ograniczeń w korzystaniu z konstytucyjnych wolności i praw, o czym mowa zarówno w art. 31 ust. 3 konstytucji, jak i w wielu przepisach normujących poszczególne wolności i prawa jednostki, w tym w art. 51 ust Konstytucji.
Pomimo stwierdzenia niekonstytucyjności przepisu art. 129 g ust. 4 Prawa o ruchu drogowym przez 9 miesięcy przepis ten zachowa moc obowiązującą i sądy będą zobowiązane go stosować. Według Sądu Najwyższego orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego stwierdzające w sentencji niezgodność z Konstytucją aktu normatywnego, które nie powoduje utraty mocy obowiązującej przepisu, nie stanowi podstawy do wznowienia postępowania, również w sprawach o wykroczenia. Jeżeli w terminie wskazanym przez Trybunał Konstytucyjny regulacja niezgodna z Konstytucją nie zostanie zmieniona, zaistnieje podstawa do wznowienia postępowania lub uchylenia mandatu wydanego w oparciu o procedurę określoną w art. 129 g ust. 4 Prawa o ruchu drogowym.
Niniejsza informacja nie stanowi porady prawnej ani podatkowej. Kancelaria nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie informacji w nim zawartych bez wcześniejszego zasięgnięcia opinii Kancelarii.