W 2016 roku weszła w życie dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ochrony niejawnego know-how i niejawnych informacji handlowych (tajemnic przedsiębiorstwa) przed ich bezprawnym pozyskiwaniem, wykorzystywaniem i ujawnianiem. Dyrektywa ma wejść w życie w Państwach unijnych już niebawem, bowiem zgodnie z jej art. 19 ust. 1, państwa członkowskie, w tym Polska, mają czas na je implementację do 19 czerwca 2018 r.
Tajemnica przedsiębiorstwa
W krajach członkowskich dyrektywa ma ujednolicić przepisy o ochronie przedsiębiorców przed nieuczciwymi praktykami mającymi na celu przewłaszczenie tajemnic przedsiębiorstwa, takimi jak kradzież, nieuprawnione kopiowanie, szpiegostwo gospodarcze czy naruszenie poufności. W Polsce definicja tajemnicy przedsiębiorstwa jest uregulowana w art. 11 ust. 4 ustawy z 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, zgodnie z którym tajemnicą przedsiębiorstwa są informacje:
- nieujawnione do wiadomości publicznej,
- informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą,
- co do których przedsiębiorca podjął niezbędne działania w celu zachowania ich poufności.
Unijna dyrektywa ustanawia bardziej szczegółową definicję tajemnicy przedsiębiorstwa, za którą będą uznane informacje, które spełniają następujące wymogi:
- są poufne w tym sensie, że jako całość lub w szczególnym zestawie i zbiorze ich elementów nie są ogólnie znane lub łatwo dostępne dla osób z kręgów, które zwykle zajmują się tym rodzajem informacji,
- mają wartość handlową, dlatego że są objęte tajemnicą,
- poddane zostały przez osobę, która zgodnie z prawem sprawuje nad nimi kontrolę, rozsądnym w danych okolicznościach działaniom dla utrzymania ich w tajemnicy.
Definicja ta różni się od obecnie obowiązującej m. in. tym, że określa dostępność danych stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa. Prawo unijne precyzuje, że informacje stanowiące tajemnicę przedsiębiorstwa nie są ogólnie znane lub łatwo dostępne dla osób z konkretnej branży, które na co dzień przetwarzają taki rodzaj informacji. Zaś polska ustawa odnosi się do informacji nieujawnionej w publicznym obiegu. Dyrektywa precyzuje także krąg osób, które, chroniąc informację, sprawiają, że uznaje się ją za tajemnicę przedsiębiorstwa. Takiego wymogu nasze prawo nie przewiduje.
Co więcej, polska ustawa wskazuje, że tajemnicą przedsiębiorstwa są informacje, co do których przedsiębiorca podjął odpowiednie działania ochronne. Z kolei krąg osób, od których na podstawie dyrektywy pracownik mógłby uzyskać dane stanowiące tajemnicę przedsiębiorstwa, jest określony szerzej i obejmuje tych, którzy zgodnie z prawem sprawowali kontrolę nad daną informacją.
W myśl art. 11 ust. 1 ustawy czynem nieuczciwej konkurencji jest przekazanie, ujawnienie lub wykorzystanie cudzych informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa albo ich nabycie od osoby nieuprawnionej, jeżeli zagraża lub narusza to interes przedsiębiorcy. Zaś zgodnie z dyrektywą wystarczy, aby posiadacz tajemnicy przedsiębiorstwa nie zgadzał się na jej pozyskanie przez inne osoby.
Bezprawne naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa
W art. 4 dyrektywy zostało określone, w jakich sytuacjach pozyskiwanie, wykorzystywanie i ujawnianie tajemnic przedsiębiorstwa uznaje się za bezprawne. Są to sytuacje, gdy wynika to z:
- nieuprawnionego dostępu;
- przywłaszczenia lub kopiowania wszelkich dokumentów, przedmiotów, materiałów, substancji lub plików elektronicznych, nad którymi zgodnie z prawem posiadacz tajemnicy przedsiębiorstwa sprawuje kontrolę, zawierających tajemnicę przedsiębiorstwa lub pozwalających na wywnioskowanie tajemnicy przedsiębiorstwa;
- z każdego innego postępowania, które uznaje się w danych okolicznościach za sprzeczne z uczciwymi praktykami handlowymi.
Wykorzystanie lub ujawnienie tajemnicy przedsiębiorstwa uznaje się również za bezprawne w każdym przypadku, kiedy bez zgody posiadacza tajemnicy przedsiębiorstwa dokonuje go osoba, która pozyskała bezprawnie tajemnicę przedsiębiorstwa, naruszyła umowę o poufności lub inny obowiązek nieujawniania tajemnicy przedsiębiorstwa, naruszyła umowny lub inny obowiązek ograniczenia wykorzystywania tajemnicy przedsiębiorstwa.
Pozyskiwanie, wykorzystywanie lub ujawnianie tajemnicy przedsiębiorstwa uznaje się za bezprawne także wówczas, gdy w momencie pozyskiwania, wykorzystywania lub ujawniania osoba wie lub powinna w danych okolicznościach wiedzieć, że tajemnicę przedsiębiorstwa uzyskano bezpośrednio lub pośrednio od innej osoby wykorzystującej lub ujawniającej tajemnicę przedsiębiorstwa bezprawnie.
Dyrektywa wprowadza kilka szczegółowych wyjątków od powyższej reguły, czyli sytuacji, kiedy pozyskiwanie, wykorzystywanie i ujawnianie tajemnicy przedsiębiorstwa jest zgodne z prawem. Postanowienia dyrektywy stanowią, że pozyskiwanie, wykorzystywanie lub ujawnianie tajemnic przedsiębiorstwa należy traktować jako zgodne z prawem, gdy prawo tego wymaga lub na to zezwala. Wskazane w dyrektywie wyjątki nie powinny jednak wpływać na obowiązki zachowania tajemnicy przedsiębiorstwa lub na ograniczenia w ich wykorzystaniu. W szczególności przepisy dyrektywy nie powinny zwalniać organów publicznych z obowiązków zachowania poufności, które spoczywają na nich w zakresie informacji przekazywanych przez posiadaczy tajemnic przedsiębiorstwa, bez względu na to, czy obowiązki te są określone w prawie unijnym lub krajowym.
Termin przedawnienia roszczeń z tytułu naruszenia tajemnicy przedsiębiorstwa
Art. 8 dyrektywy nakłada na państwa członkowskie obowiązek ustanowienia przepisów dotyczących terminu przedawnienia roszczeń w razie bezprawnego pozyskiwania, wykorzystywania i ujawniania tajemnicy przedsiębiorstwa. Poza szczegółowymi wytycznymi odnośnie sposobu określenia tego terminu, dyrektywa zastrzega, że długość terminu przedawnienia nie może przekroczyć sześciu lat.
Środki i sankcje w razie naruszenia tajemnicy przedsiębiorstwa
Dyrektywa obliguje państwa członkowskie do wprowadzenia do swoich porządków procedur oraz środków prawnych koniecznych do zapewnienia dostępności dochodzenia naprawienia szkody z tytułu bezprawnego pozyskiwania, wykorzystywania i ujawniania tajemnic przedsiębiorstwa. Celem jest to, by każdy kogo tajemnica przedsiębiorstwa została naruszona, mógł dochodzić swoich roszczeń na drodze cywilnej.
Oprócz tego dyrektywa przyznaje państwom członkowskim środki tymczasowe i zabezpieczające, które, na żądanie posiadacza tajemnicy przedsiębiorstwa, będą mogły zastosować właściwe organy sądowe wobec domniemanego sprawcy naruszenia. Środki te mają na celu tymczasowe zabezpieczenie sytuacji prawnej posiadacza tajemnicy przedsiębiorstwa, który powziął kroki prawne w związku z jej naruszeniem, aż do prawomocnego rozstrzygnięcia sprawy. Chodzi o to, żeby sprawca naruszenia nie mógł w dalszym ciągu korzystać z pozyskanych bezprawnie informacji, czy też innych przedmiotów materialnych i niematerialnych stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa ich posiadacza.
Dyrektywa przewiduje też sankcje za bezprawne pozyskiwanie, wykorzystywanie i ujawnianie tajemnicy przedsiębiorstwa w postaci nakazów sądowych i środków naprawczych, które nakłada na sprawcę naruszenia właściwy organ sądowy.
Najbardziej dotkliwą karą przewidzianą dla sprawcy naruszeń przewidzianą w dyrektywie jest odszkodowanie, które sprawca naruszenia wypłaca poszkodowanemu, przyznawane na żądanie poszkodowanego przez właściwe organy sądowe. Powinno ono zostać ustalone na rzecz posiadacza tajemnicy przedsiębiorstwa w wysokości odpowiedniej do szkody faktycznie poniesionej w wyniku bezprawnego pozyskania, wykorzystywania lub ujawnienia tajemnicy przedsiębiorstwa.
Dodatkową sankcją dla sprawcy naruszeń jest – nakazywane przez właściwy organ sądowy, na żądanie wnioskodawcy i na koszt sprawcy naruszenia – podanie orzeczenia do publicznej wiadomości oraz publikacja orzeczenia w całości lub w części. Jest to dość dotkliwa sankcja, zwłaszcza w kręgu przedsiębiorców działających w określonej branży. Podanie wyroku do publicznej wiadomości może negatywnie wpłynąć na renomę firmy i doprowadzić do utraty kontaktów handlowych.
Tak surowe kary mają na celu zniechęcenie do dokonywania naruszeń tajemnicy przedsiębiorstwa i uświadomienie ewentualnym naruszycielom, że skutki ich bezprawnego zachowania mogą być o wiele bardziej dotkliwe niż spodziewane korzyści, które takie działania mogą przynieść.
To firma musi udowodnić naruszenie
Dyrektywa nie zmienia rozkładu ciężaru dowodu w postępowaniu o odszkodowanie za ujawnienie tajemnicy przedsiębiorstwa. W celu skorzystania z ochrony poufności, przedsiębiorca musi wykazać, że dana informacja spełnia wymogi określone dla tajemnicy przedsiębiorstwa. Zgodnie z twierdzeniem Naczelnego Sądu Administracyjnego zawartym w wyroku z 10 stycznia 2014 r. (I OSK 2112/13), „nie wystarczy samo przekonanie podmiotu dysponującego informacją o działalności przedsiębiorcy, że posiadane przez niego dane mają charakter poufny. Ich poufność musi być wyraźnie lub w sposób dorozumiany zamanifestowana przez przedsiębiorcę. W razie sporu to na nim spoczywa ciężar wykazania, że określone dane stanowiły tajemnicę przedsiębiorcy”. Ta część orzeczenia pozostanie zapewne aktualna także po implementacji dyrektywy.
Niniejsza informacja nie stanowi porady prawnej ani podatkowej. Kancelaria nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie informacji w nim zawartych bez wcześniejszego zasięgnięcia opinii Kancelarii.