W dniu 17 kwietnia 2016 r. weszła w życie istotna zmiana ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów. Nowe przepisy mają na celu wzmocnienie pozycji konsumentów poprzez poprawę narzędzi służących ich ochronie. Najważniejszymi zmianami są:
- Nowy model kontroli postanowień wzorców umowy
Wcześniej o uznaniu postanowień wzorców umowy za niedozwolone decydował sąd. W chwili obecnej również Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów ma uprawnienie do wydania decyzji administracyjnej, w której będzie rozstrzygał o niedozwolonym charakterze postanowienia wzorca umowy i zakazywał jej dalszego wykorzystania, jeśli stwierdzi naruszenie zakazu stosowania we wzorcach umów zawieranych z konsumentami niedozwolonych postanowień umownych, o których mowa w art. 3851 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny.
Zgodnie z art. 99e Ustawy postępowanie w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone powinno być zakończone w terminie 4 miesięcy, a w sprawie szczególnie skomplikowanej nie później niż w terminie 5 miesięcy od dnia jego wszczęcia. Prawomocna decyzja o uznaniu postanowienia wzorca umowy za niedozwolone ma skutek wobec przedsiębiorcy, co do którego stwierdzono stosowanie niedozwolonego postanowienia umownego oraz wobec wszystkich konsumentów, którzy zawarli z nim umowę na podstawie wzorca wskazanego w decyzji (art. 23 d).
- Zakaz proponowania konsumentom nabycia usług finansowych, które nie odpowiadają ich potrzebom z uwzględnieniem dostępnych przedsiębiorcy informacji dotyczących cech konsumentów lub proponowanie nabycia tych usług w sposób nieadekwatny do ich charakteru
Celem powyższego rozwiązania jest nakłanianie przedsiębiorców do analizowania, czy dana usługa odpowiada potrzebom konsumentów. Ocena potrzeb konsumentów na etapie poprzedzającym wystąpienie z ofertą jest teraz obowiązkiem przedsiębiorcy. Przy ewentualnej kontroli ocenie Urzędu nie podlegają zatem potrzeby konsumentów, a sposób oferowania i sprzedaży usług finansowych przez przedsiębiorcę.
Niedopuszczalne jest naruszanie przepisów szczególnych regulujących dane obowiązki przedsiębiorcy względem konsumenta lub dobrych obyczajów. Zabronione jest również oferowanie usług w sposób nieadekwatny do ich charakteru (np. proponowanie skomplikowanych usług finansowych przez telefon). Nowy przepis nie narzuca w każdym przypadku dokonywania rozległych analiz przez przedsiębiorcę. Przy ustalaniu potrzeb konsumentów oczekiwane jest jedynie uwzględnianie takich cech konsumentów, które odnoszą się do rodzaju proponowanej usługi.
- Ostrzeżenia i komunikaty
Zgodnie z art. 31c Ustawy Prezes Urzędu może nieodpłatnie publikować w publicznej radiofonii i telewizji, w formie i czasie uzgodnionymi z właściwą jednostką publicznej radiofonii i telewizji:
- komunikaty dotyczące zachowań lub zjawisk mogących stanowić istotne zagrożenie dla interesów konsumentów;
- informacje, co do których zostało wydane postanowienie, o którym mowa w art. 73a ust. 2 Ustawy – podejrzenia o praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów.
Powyższe pozwala, w szczególności w przypadku proponowania usług finansowych w sposób zagrażający interesom konsumentów, na możliwie najskuteczniejsze ostrzeżenie jak największej liczby konsumentów. Publikacja następuje więc możliwe szybko, na dość wczesnym etapie działań UOKiK, ale jednocześnie na tyle zaawansowanym, aby UOKiK był w stanie precyzyjnie zidentyfikować i opisać zjawiska bądź zachowania zagrażające interesom konsumentów.
- Instytucja Tajemniczego Klienta
W celu uzyskania informacji mogących stanowić dowód w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów kontrolujący ma prawo podjęcia czynności zmierzających do zakupu towaru. Dopiero po dokonaniu zakupu następuje okazanie kontrolowanemu legitymacji służbowej, upoważniającej do wykonywania czynności kontrolnych oraz doręczenie upoważnienia do przeprowadzenia kontroli i zgody sądu ochrony konkurencji i konsumentów, udzielonej na wniosek Prezesa Urzędu. Przebieg powyższych czynności może być utrwalany za pomocą urządzeń rejestrujących obraz lub dźwięk bez informowania kontrolowanego. Materiał następnie zostaje przeanalizowany przez Urząd. Oceniane jest to, czy konsument otrzymał wszystkie istotne informacje o produkcie, a także czy nie doszło do nieuczciwej sprzedaży – czyli próby nakłonienia konsumenta do zakupu innego produktu, którego w rzeczywistości nie poszukiwał i nie potrzebuje.
- Decyzje tymczasowe wydawane przez Prezesa UOKIK
Zgodnie z art. 101a Ustawy decyzja tymczasowa może zostać wydana w toku postępowania prowadzonego w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Zobowiązuje ona przedsiębiorcę do zaniechania działań, które mogą spowodować poważne i trudne do usunięcia zagrożenia dla zbiorowych interesów konsumentów. Decyzja tymczasowa ma zapobiec uprawdopodobnionym zagrożeniom. Decyzja tymczasowa jest wydawana na czas określony (z możliwością przedłużenia), ale nie dłuższy niż do wydania decyzji kończącej postępowanie w sprawie. W decyzji tymczasowej nie nakłada się kary. Przedsiębiorca ma możliwość złożenia odwołania od decyzji tymczasowej do Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
- Możliwość wyrażenia istotnego poglądu w sprawie
Zgodnie z art. 31d Ustawy Prezes Urzędu, jeżeli uzna że przemawia za tym interes publiczny, przedstawia sądowi istotny dla sprawy pogląd w sprawach dotyczących ochrony konkurencji i konsumentów.
Niniejsza informacja nie stanowi porady prawnej ani podatkowej. Kancelaria nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie informacji w nim zawartych bez wcześniejszego zasięgnięcia opinii Kancelarii.