Z dniem 1 stycznia 2016 r. weszła w życie ustawa z dnia 10 września 2015 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze wspieraniem polubownych metod rozwiązywania sporów (Dz. U. z 2015 r., poz. 1595). Celem niniejszej ustawy jest skierowanie większej liczby spraw do rozwiązywania w drodze ugody zawartej przed mediatorem, co miałoby skutkować odciążeniem sądów oraz zachęceniem stron do polubownego rozwiązania sporów przed skierowaniem sprawy na drogę postępowania sądowego. Od dnia wejścia przedmiotowej ustawy w życie sąd ma obowiązek dążyć do ugodowego załatwienia sprawy i namawiać strony do podjęcia mediacji, przy czym skierowanie stron do mediacji możliwe będzie na każdym etapie postępowania. Należy zaznaczyć, iż mediacja nadal pozostaje dobrowolnym sposobem rozwiązywania sporu; strona może wyrazić na nią zgodę bądź nie. W przypadku ogłoszenia lub doręczenia postanowienia sądu w przedmiocie skierowania stron do mediacji strony mają tygodniowy termin na poinformowanie sądu o niewyrażeniu zgody.
Wprowadzone zmiany niewątpliwie mają na celu usprawnienie procesu rozwiązywania sporów i zakładają dobrowolność w tym zakresie, lecz z drugiej strony rodzą dodatkowy obowiązek formalny na podmioty wytaczające powództwo. Od dnia 1 stycznia 2016 r. pozew zgodnie z treścią art. 187 § 1 k.p.c. pkt 3 powinien zawierać informację, czy strony podjęły próbę mediacji lub innego pozasądowego sposobu rozwiązania sporu. W przypadku ich niepodjęcia należy wskazać przyczyny, które za tym stały. Jednak niezamieszczenie w pozwie opisanych informacji nie będzie skutkować zwrotem pozwu z uwagi na braki formalne, ponieważ brak informacji o skorzystaniu z polubownych metod rozwiązania sporu nie uniemożliwia nadania sprawie dalszego biegu. Przewodniczący nie będzie wzywał powoda do uzupełnienia braków formalnych pozwu, a także nie będzie mógł zastosować sankcji zwrotu pozwu zgodnie z art. 130 § 1 k.p.c. Jednakże brak podjęcia próby polubownego rozwiązania sporu lub zamieszczenie informacji na ten temat w pozwie będzie mogło mieć wpływ na postępowanie w dalszych etapach, np. na podjęcie przez sędziego decyzji o wezwaniu stron na spotkanie informacyjne lub posiedzenie niejawne w celu oceny, czy sprawa nadaje się do mediacji. Opisany obowiązek dotyczy nie tylko powoda wnoszącego pozew, ale także wnioskodawcy w postępowaniu nieprocesowym w sprawach, w których zawarcie ugody jest dopuszczalne. Wskazana zmiana w przepisach ma na celu utrwalić w społeczeństwie przekonanie, iż sprawy skierowane do sądu powinny zostać poprzedzone próbą polubownego rozwiązania sporu.
Następną istotną zmianą w mediacji jest możliwość obciążenia strony kosztami sądowymi w przypadku nieuzasadnionej odmowy poddania się mediacji. Zgodnie z treścią art. 103 § 1 k.p.c. niezależnie od wyniku sprawy sąd może nałożyć na stronę lub interwenienta obowiązek zwrotu kosztów, wywołanych ich niesumiennym lub oczywiście niewłaściwym postępowaniem. § 2 omawianego przepisu wskazuje, iż dotyczy to również nieuzasadnionej odmowy poddania się mediacji. Ponadto art. 1838 § 6 k.p.c. stanowi, że jeżeli strona bez uzasadnienia nie stawi się na spotkanie informacyjne lub posiedzenie niejawne w toku mediacji, sąd może obciążyć ją kosztami nakazanego stawiennictwa poniesionymi przez stronę przeciwną. Wskazane przepisy, stanowiące wyjątek od zasady odpowiedzialności za wynik procesu, będą mogły być zastosowane przez sąd jedynie wówczas, gdy uzna on, że postawa strony odmawiającej mediacji była nieodpowiedzialna oraz samo zachowanie strony można określić jako niewłaściwe i niezgodne z dobrymi obyczajami.
Jednocześnie należy zaznaczyć, iż ewentualne obciążenie kosztami, o których mowa powyżej, może dotyczyć wyłącznie kosztów powstałych na skutek niewłaściwego lub niesumiennego działania strony i co do zasady będą ograniczać się do wynagrodzenia i wydatków poniesionych przez mediatora lub kosztów stawiennictwa strony na posiedzenie mediacyjne.
Niniejsza informacja nie stanowi porady prawnej ani podatkowej. Kancelaria nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie informacji w nim zawartych bez wcześniejszego zasięgnięcia opinii Kancelarii.