Dnia 27 listopada 2019 roku Parlament Europejski oraz Rada Unii Europejskiej uchwaliły dyrektywę  2019/2161 (zwana dalej „dyrektywa Omnibus”). Motywacją dla wprowadzenia dyrektywy było polepszenie egzekwowania i unowocześnienie unijnych przepisów dotyczących ochrony konsumentów, natomiast samym celem dyrektywy jest wprowadzenie do systemów prawnych Państw Członkowskich UE szeregu zmian, które mają zagwarantować ochronę konsumentów, szczególnie w środowisku e-commerce.

W założeniu przepisy mają dążyć do zapewnienia przejrzystych warunków zakupu poprzez wyeliminowanie „agresywnych” i często mających na celu zmylenie konsumentów praktyk marketingu internetowego. Unijny prawodawca podjął zatem walkę z fałszywymi ocenami produktów oraz priorytetowym pozycjonowaniem ofert podlegających płatnej reklamie, chociażby w wyszukiwarce Google.  

Dyrektywa jest odpowiedzią na ocenę funkcjonowania ochrony praw konsumentów. Z oceny tej wynika, że istniejące instrumenty ochrony praw konsumentów nie są wystarczająco skuteczne i wymagają ulepszenia. Głównym problemem jest brak przejrzystości usług i ofert proponowanych dla konsumentów, w szczególności korzystających z e-commerce.

Wprowadzane zmiany są częścią projektu „nowy ład dla konsumentów”, a termin znowelizowania przepisów systemów prawnych przypada na dzień 28 maja 2022 r.

Opinie w internecie – koniec z kupowaniem rekomendacji

Unijny prawodawca dyrektywą Omnibus decyduje się na przeciwdziałanie szerzeniu praktyk handlowych wprowadzających konsumentów w błąd, takich jak publikowanie nieprawdziwych opinii na temat produktów czy usług. Dyrektywa ma zapewnić, aby publikowane opinie rzeczywiście pochodziły od konsumentów, którzy faktycznie skorzystali z oferowanych usług lub kupili produkt.

Operatorzy platform e-commerce, na których publikowane są opinie o produktach, będą zobligowani do wskazania w sposób zrozumiały, czy stosują działania weryfikujące prawdziwość opinii, a jeżeli stosują – to jakie są to metody. Obowiązek ten ma na celu dać konsumentom rozważającym zakup pewność, że opinie nie zostały zamieszczone przez fake konta jedynie dla podbicia atrakcyjności oferty.

Transparentne okazje cenowe

Aby wyeliminować sytuacje, w których sprzedawca sztucznie zawyża cenę, aby następnie ją obniża, przyciągając klientów tzw. promocją, dyrektywa wymaga, aby obok ceny obniżonej sprzedawca wskazał najniższą cenę z ostatnich 30 dni.

Co istotne, powyższe obowiązki będą dotyczyć także sprzedaży stacjonarnej oraz wszystkich reklam, w których prezentowana jest cena towaru.

Platformy internetowe i ich obowiązki

Dyrektywa wprowadza do porządków prawnych Państw Członkowskich UE ujednoliconą definicję internetowej platformy handlowej.

Nierzadko kupując produkt w internecie, konsument nie zdaje sobie sprawy, że nabywa go w rzeczywistości u innego przedsiębiorcy, a platforma jest jedynie pośrednikiem. Na mocy dyrektywy platformy internetowe będą zobowiązane do przekazywania konsumentom informacji o obowiązkach sprzedającego oraz samej platformy wobec konsumenta (m. in. w zakresie prawa odstąpienia, reklamacji i zwrotów).

Platformy handlowe będą miały ponadto obowiązek informowania o kryteriach, według których segregowane są oferty w wynikach wyszukiwania. Oznacza to wprost konieczność ujawniania i oznaczania płatnej reklamy lub opłat wnoszonych w celu uzyskania wyższego plasowania produktów w wynikach wyszukiwania.

Obowiązek informowania o indywidualnym dostosowaniu ceny

W przypadku różnicowania przez sprzedawcę ceny (np. na skutek automatycznego profilowania) będzie on zobligowany do poinformowania konsumenta o indywidualnym dostosowaniu ceny w oparciu o zautomatyzowane narzędzia.

Kontakt do sprzedawcy

Zgodnie z dyrektywą sprzedawca będzie zobowiązany do poinformowania konsumentów o numerze telefonu oraz adresie e-mail do bieżącego kontaktu.

Jeśli przedsiębiorca udostępnia inny środek komunikacji zapewniający zachowanie pisemnej korespondencji, w tym jej daty i godziny, a dodatkowo środek ów wypełnia kryteria trwałego nośnika, to informacja o takim środku komunikacji również musi trafić do konsumenta.

Poszerzenie listy nieuczciwych praktyk rynkowych

Dyrektywa wprowadza dodatkowe zakazy związane z wystawianiem opinii bez konsumentów:

  • zakaz informowania konsumentów o rzetelności wystawionych opinii bez dokonania weryfikacji ich prawdziwości
  • zakaz zamieszczania lub zlecania zamieszczania nieprawdziwych opinii lub ich zniekształcania w celu promowania produktów.

Kary za naruszenia

Za naruszenie prawa konsumentów określonych dyrektywą przedsiębiorstwom internetowym grożą poważne kary finansowe, a do odpowiedzialności może zostać pociągnięta tak firma (do 10 proc. ubiegłorocznych obrotów), ale i jej kadra zarządzająca (do 2 mln zł, a w przypadku przedsiębiorców działających na rynku finansowym nawet do 5 mln zł).

Implementacja przepisów do polskiego porządku prawnego

Wprowadzenie przepisów dyrektywy Omnibus do polskiego porządku prawnego nastąpi w postaci ustawy, nad którą trwają właśnie prace. Implementacja zapisów Omnibusa zasadniczo będzie polegać na wprowadzeniu zmian do ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym.

Ustawa ma wejść w życie z dniem 28 maja 2022 roku, jednakże biorąc pod uwagę fakt, że projekt nie trafił jeszcze do sejmu, data wejścia może się zmienić.