W związku z uchwaleniem przez Parlament Europejski i Radę UE dyrektywy 2019/1158 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów (zwana dalej „dyrektywą work-life balance”) na stronie Rządowego Centrum Legislacyjnego (RCL) pojawił się projekt ustawy nowelizującej przepisy Kodeksu Pracy przygotowany przez Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej (numer z wykazu – UC118). Ustawa ma na celu implementacje do polskiego systemu prawnego przepisów dyrektywy, i jak zapisano w projekcie – ma wejść w życie z dniem 1 sierpnia tego roku.
Dyrektywa work-life balance ma na celu m. in. wyrównanie szans na rynku pracy między kobietami a mężczyznami oraz równe traktowanie obu płci. Jak zostało podane w preambule dyrektywy, „równouprawnienie płci jest jedną z podstawowych zasad Unii” oraz „Unia wspiera równość kobiet i mężczyzn”. Implementacja przepisów dyrektywy do polskiego systemu prawnego będzie polegać na zmianach w przepisach dotyczących tzw. urlopów tacierzyńskich, urlopów rodzicielskich, urlopów opiekuńczych oraz zwolnień z pracy z powodu działania siły wyższej.
Urlopy ojcowskie
Zgodnie z dyrektywą urlop ojcowski to urlop dla ojca związany z narodzinami dziecka, zatem powinien być wykorzystywany w okresie narodzin dziecka w celu sprawowania opieki. Co więcej, powinien wyraźnie wiązać się z narodzinami dziecka.
Najistotniejszą zmianą w zakresie urlopów ojcowskich będzie skrócenie czasu, w którym pracownik będzie mógł skorzystać z takiego urlopu – z 24 miesięcy od narodzin dziecka do 12 miesięcy od narodzin dziecka. Analogicznie skróceniu ulegnie okres w przypadku adopcji dziecka do 7 roku życia lub 10 roku życia w przypadku dziecka, w sprawie którego został odroczony obowiązek szkolny.
Kolejna zmiana będzie polegała na tym, że pracownik będzie mógł złożyć wniosek o urlop ojcowski również w postaci elektronicznej w terminie najpóźniej 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu.
Urlopy rodzicielskie
Proponowane zmiany w zakresie urlopów rodzicielskich obejmują przede wszystkim:
- wprowadzenie dla pracownic i pracowników indywidualnego prawa do urlopu rodzicielskiego. Łączny wymiar tego urlopu dla obojga rodziców zostanie wydłużony i będzie wynosił do 41 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie albo do 43 tygodni w przypadku porodu mnogiego;
- wprowadzenie w ramach ww. wymiaru urlopu rodzicielskiego nieprzenoszalnej części tego urlopu w wymiarze do 9 tygodni dla każdego z rodziców, tzn. możliwe będzie skorzystanie przez jednego z rodziców z maksymalnie 32/34 tygodni tego urlopu. Jeśli któreś z rodziców nie wykorzysta wolnego, urlop przepadnie;
- ustalenie wysokości zasiłku macierzyńskiego za cały okres urlopu rodzicielskiego na poziomie 70% podstawy wymiaru zasiłku; jednakże w przypadku złożenia przez pracownicę wniosku o udzielenie urlopu rodzicielskiego w terminie najpóźniej 21 dni po porodzie, miesięczny zasiłek macierzyński za okres urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego wyniesie 81,5% podstawy wymiaru zasiłku. W każdym przypadku pracownikowi – ojcu dziecka za okres nieprzenoszalnej 9-tygodniowej części urlopu będzie przysługiwał zasiłek w wysokości 70% podstawy wymiaru zasiłku.
Nowy rodzaj urlopu – urlop opiekuńczy
Wraz z nowelizacją do polskiego prawa pracy zostanie wprowadzony tzw. urlop opiekuńczy, którego celem będzie zapewnienie osobistej opieki lub wsparcia osobie będącej krewnym (syn, córka, matka, ojciec współmałżonek) lub pozostającej we wspólnym gospodarstwie domowym, która wymaga znacznej opieki z poważnych względów medycznych.
Urlop będzie przysługiwał w wymiarze 5 dni bez zachowania prawa do wynagrodzenia za czas tego urlopu, i będzie udzielany na wniosek pracownika złożony w terminie najpóźniej 3 dni przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu.