Na podstawie ustawy z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2020 r. poz. 568) oraz ustawy z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie systemu ochrony zdrowia związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 (Dz.U. 2020 poz. 567), w związku z możliwością nieuzasadnionych gospodarczo wzrostów cen niektórych produktów w okresie klęski epidemiologicznej, ustawodawca wprowadził możliwość uregulowania rynku obrotu tymi produktami poprzez ustanowienie cen i marż maksymalnych, kontroli oraz stosowania kar w tym zakresie

Jakie produkty mogą podlegać uregulowaniu

Zgodnie z przepisami art. 8 i art. 8a Ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (dalej: ustawa Covid) ustanowione zostały dwa upoważnienia ustawowe dla:

  • Ministra właściwego ds. zdrowia, który może w drodze obwieszczenia ustalić maksymalne urzędowe ceny zbytu zawierające podatek od towarów i usług, urzędową marżę hurtową oraz urzędowe marże detaliczne (cena wynikowa) na zasadach określonych w art. 7 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych dla:
    1. produktów leczniczych o kategorii dostępności OTC (wydawane bez przepisu lekarza) oraz Rp (wydawane z przepisu lekarza);
    2. wyrobów medycznych w rozumieniu ustawy o wyrobach medycznych, tj. narzędzi, przyrządów, urządzeń, oprogramowania, materiałów lub innych artykułów, stosowanych samodzielnie lub w połączeniu, w tym z oprogramowaniem przeznaczonym przez jego wytwórcę do używania specjalnie w celach diagnostycznych lub terapeutycznych i niezbędnym do jego właściwego stosowania, przeznaczonym przez wytwórcę do stosowania u ludzi w celu: diagnozowania, zapobiegania, monitorowania, leczenia lub łagodzenia przebiegu choroby, diagnozowania, monitorowania, leczenia, łagodzenia lub kompensowania skutków urazu lub upośledzenia, badania, zastępowania lub modyfikowania budowy anatomicznej lub procesu fizjologicznego, regulacji poczęć, który nie osiąga zasadniczego zamierzonego działania w ciele lub na ciele ludzkim środkami farmakologicznymi, immunologicznymi lub metabolicznymi, lecz którego działanie może być wspomagane takimi środkami;
    3. środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego w rozumieniu ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia, tj.: środków spożywczych, które ze względu na specjalny skład lub sposób przygotowania wyraźnie różnią się od środków spożywczych powszechnie spożywanych i zgodnie z informacją zamieszczoną na opakowaniu są wprowadzane do obrotu z przeznaczeniem do zaspokajania szczególnych potrzeb żywieniowych osób, których procesy trawienia i metabolizmu są zachwiane lub osób, które ze względu na specjalny stan fizjologiczny mogą odnieść szczególne korzyści z kontrolowanego spożycia określonych substancji zawartych w żywności (taki środek spożywczy może być określany jako „dietetyczny”), zdrowych niemowląt i małych dzieci w wieku od roku do 3 lat;
    4. produktów biobójczych w rozumieniu ustawy o produktach biobójczych, tj. produktów objętych pozwoleniem albo zezwoleniem na handel równoległy albo pozwoleniem na obrót, objęte Wykazem Projektów Biobójczych prowadzonego przez Prezesa Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych;
    5. surowców farmaceutycznych w rozumieniu ustawy prawo farmaceutyczne tj. substancji lub mieszanin substancji wykorzystywanych do sporządzania lub wytwarzania produktów leczniczych;

które mogą być wykorzystane w związku z przeciwdziałaniem COVID-19 lub w sytuacji zagrożenia braku dostępności na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w związku z COVID-19, z wyjątkiem tych produktów, wyrobów lub środków, których cena została ustalona w decyzji administracyjnej wydanej na podstawie przepisów ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych.

  • Ministra właściwego ds. gospodarki, który w porozumieniu z ministrem właściwym ds. zdrowia i ministrem właściwym ds. rolnictwa i rozwoju wsi, może, w drodze rozporządzenia ustalić maksymalne ceny lub maksymalne marże hurtowe i detaliczne stosowane w sprzedaży towarów lub usług mających istotne znaczenie dla ochrony zdrowia lub bezpieczeństwa ludzi lub kosztów utrzymania gospodarstw domowych.

Organy kontroli

Obwieszczenia Ministra właściwego ds. zdrowia

W zakresie przestrzegania obwieszczeń Ministra właściwego ds. zdrowia kontrolę sprawują:

  • Inspekcja Farmaceutyczna;
  • Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych;
  • Państwowa Inspekcja Sanitarna.

Kary pieniężną nakłada w drodze decyzji w zakresie swojej właściwości:

  • wojewódzki inspektor farmaceutyczny;
  • Główny Inspektor Farmaceutyczny;
  • Prezes Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych;
  • państwowy wojewódzki inspektor sanitarny.

UWAGA! Wskazane powyżej regulacje zawarte w przepisie art. 8 ustawy Covid zostały powtórzone w dalszej części tej ustawy, tj. w art. 15zzzj do art. 15 zzzr, w związku z czym należy uznać, że w zakresie obwieszczeń możliwe jest również zastosowanie trybu przewidzianego dla rozporządzeń, opisanego poniżej.

Rozporządzenia Ministra właściwego ds. gospodarki

Kontrolę w zakresie przestrzegania zakazu przez przedsiębiorców stosowania cen lub marż wyższych niż maksymalne ceny lub marże ustalone zgodnie z rozporządzeniem sprawują w zakresie swojej właściwości:

  • Inspekcja Farmaceutyczna;
  • Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych;
  • Państwowa Inspekcja Sanitarna;

oraz w zakresie niezastrzeżonym dla wskazanych inspekcji

  • Inspekcja Handlowa.

Karę pieniężną nakłada, w drodze decyzji, odpowiednio w zakresie swojej właściwości:

  • wojewódzki inspektor farmaceutyczny;
  • wojewódzki inspektor jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych;
  • państwowy wojewódzki inspektor sanitarny;
  • wojewódzki inspektor Inspekcji Handlowej.

Kontrola przestrzegania zakazu przeprowadzana jest na zasadach wskazanych w rozdziale 5 ustawy prawo przedsiębiorców (Dz.U. z 2019 r. poz. 1292 i 1495 oraz z 2020 r. poz. 424), z wyłączeniem przepisów art. 47, 48, 49 ust. 7 pkt 5, 50, 54, 55, 58, 59 tej ustawy, tj. przepisów dotyczących ograniczenia ilości i czasu kontroli, jednoczesnych kontroli w różnych zakresach, zawiadomień o zamiarze wszczęcia kontroli i sprzeciwu przedsiębiorcy wobec kontroli.

Kary

W wypadku stosowania cen i marż wyższych niż te wskazane w rozporządzeniu na podmiot je stosujący może zostać nałożona kara w wysokości od 5 000 zł do 5 000 000 zł w formie decyzji. Płatność kary powinna nastąpić w terminie 7 dni od dnia, w którym decyzja ta stała się ostateczna. W przypadku naruszenia obwieszczenia decyzja z urzędu ma rygor natychmiastowej wykonalności, natomiast w przypadku rozporządzeń taki rygor może (ale nie musi) być nadany, jeżeli wymaga tego ochrona bezpieczeństwa lub porządku publicznego.

Poza powyższą karą na podmioty łamiące limity wskazane w obwieszczenia Prezes UOKiK może dodatkowo, w formie decyzji, nałożyć na przedsiębiorcę karę:

  • w wysokości do 10% obrotu przedsiębiorcy osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary, jeżeli przedsiębiorca ten, choćby nieumyślnie dopuścił się wielokrotnie, w przypadku wielu produktów, wyrobów lub środków lub na dużą skalę stosuje ceny zbytu wyższe niż ustalone zgodnie z obwieszczeniami,
  • karę pieniężną w wysokości do 5% przychodu osiągniętego w poprzednim roku podatkowym, ale nie więcej niż 50 000 000 zł, jeżeli przedsiębiorca ten, choćby nieumyślnie:
    • nie udzielił informacji żądanych przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów lub udzielił nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd;
    • uniemożliwia lub utrudnia rozpoczęcie lub przeprowadzenie kontroli.

Ograniczenia w obrocie produktami

Zgodnie z nowymi regulacjami specustawy możliwe jest wprowadzenie znaczącego ograniczenia obrotu produktami zarówno niezbędnymi do walki z epidemią, jak również takimi, które można uznać za mające istotne znaczenie dla kosztów utrzymania gospodarstw domowych.

Jako zabezpieczenie przestrzegania wskazanych ograniczeń ustawodawca wprowadza:

  • analogiczne zastosowanie restrykcyjnych zasad przeprowadzania kontroli – z wyłączeniem przepisów mających na celu zmniejszenie uciążliwości kontroli dla przedsiębiorcy,
  • wysokie kary za ich naruszenia.

Niniejszy newsletter nie stanowi porady prawnej ani podatkowej. Kancelaria nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie informacji w nim zawartych bez wcześniejszego zasięgnięcia opinii Kancelarii.